Je weet wel, zo'n woord dat in het buitenland iets totaal anders betekent

Na een lange nacht raven in Berghain zit je in een propvolle tram. Het is 8 uur 's ochtends en de lucht kleurt roze. Een oud vrouwtje schuifelt op haar orthopedische stappers door het gangpad. Ze gebaart wat, maar zegt niets. 'Sind Sie doof?' vraag je luid. 'Platzen Sie sich!' Waarop ze je met grote ogen aankijkt.

Vrolijke valse vrienden

Valse vrienden, we kennen er allemaal wel een paar. En dan bedoel ik niet het soort dat je op de middelbare school ontmoet. Nee, ik bedoel zo'n woord dat in verschillende talen voorkomt, maar iets totaal anders betekent. Zo vroeg je dat Duitse vrouwtje zojuist of ze dom is, en zei vervolgens dat ze kon barsten.

Blog · 2 min lezen

Tassen, klapke's en sjansen

Een 'tasse' is een mok, een 'klapke' is een praatje en 'de toog' is de bar of toonbank. Een 'plan' is een plattegrond en 'stappen' betekent wandelen. Als een Vlaming gaat lopen, dan wordt daarmee rennen of hardlopen bedoeld. Wat 'poepen' betekent, mag je zelf opzoeken.

Het van oorsprong Oudfranse 'chance' betekent geluk. In Nederland spreken we van 'sjans' als we een flirt hebben. In het Engels wordt met 'chance' natuurlijk een kans bedoeld.

Vrolijke vrienden

Over 'laten barsten' gesproken, stel je voor: toen de PVV in november de Tweede Kamerverkiezingen won, besloot je dat Het Goede Doel gelijk heeft. Je liet alles achter en verhuisde naar Antwerpen. Nu drink je koffie uit een tas, doet een klapke aan de toog en moet iedere maandag aanhoren hoe je collega Thomas op de zetel heeft gepoept.

'Ge zit almaar binnen,' zegt Thomas plots. 'Ik heb een plan, we kunnen wat gaan stappen?'

Hell yeah, denk je. ‘Leuk!' Je wil die charmeur weleens aan het werk zien.

Thomas tovert een plattegrond tevoorschijn en begint enthousiast een wandelroute uit te stippelen. 'Al in het Rubenshuis geweest?’

Na het werk drinken jullie samen een pintje op café. Het is druk, maar er waren nog precies twee barkrukken vrij.

Thomas knikt tevreden, 'We hebben wel chance.'

Verbaasd kijk je rond. Nu al? 'Met wie?'

Een sobere Kerstmis

Een van de mooiste valse vrienden vind ik 'sober.' Sober komt van het Latijnse 'sobrius' en dat betekende zoiets als gematigd of verstandig. Vandaag de dag betekent sober in het Nederlands dat we iets maar karig vinden. Het is net voldoende, niet uitbundig of feestelijk.

Het Engelse sober betekent dat je niet onder invloed bent van alcohol of drugs. “I'm staying sober, driving in my car, driving home for Christmas,” had Chris Rea kunnen zingen. Beide talen zijn trouw gebleven aan de Latijnse betekenis, maar op een andere manier.

Oorsprong

Ieder jaar komen er nieuwe woorden bij en verdwijnen oude woorden in de vergetelheid, maar ook van bestaande woorden kan de uitspraak, grammatica of betekenis veranderen. Dat gaat niet supersnel en duurt soms honderden jaren. Valse vrienden – ook wel Faux amis of False friends genoemd – komen daarom vooral voor tussen talen met een historische relatie, zoals nabijheid, bezetting, handel of migratie. Een valse vriend verschilt daarmee van een leenwoord. Jeans (Engels), medaille (Italiaans) en shampoo (Indonesisch) zijn leenwoorden: we bedoelen er in beide talen hetzelfde mee.

Wat ga je doen?

De laatste jaren hoor ik ook hier steeds vaker dat iemand een avondje sober blijft. Dan zie ik voor me hoe diegene lethargisch op de bank hangt en tv-kijkt. In een vaalgrijs huispak, kauwend op koude pizza van gisteren. En dan op tijd naar bed.

Zo zie je maar: internationaal is de verwarring snel compleet, maar ook binnen Nederland kan de juiste woordkeuze het verschil maken.

Als jij nou daad bij woord voegt, dan voeg ik woord bij daad.