Je weet wel, zo'n woord dat in het buitenland iets totaal anders betekent

Na een lange nacht raven in Berghain zit je in een propvolle tram. Het is 8 uur 's ochtends en de lucht kleurt roze. Een oud vrouwtje schuifelt op haar orthopedische stappers door het gangpad. Ze gebaart wat, maar zegt niets. 'Sind Sie doof?' vraag je luid. 'Platzen Sie sich!' Waarop ze je met grote ogen aankijkt.

Vrolijke valse vrienden

Valse vrienden, we kennen ze allemaal. En dan bedoel ik niet het soort waar je op de middelbare school tot veroordeeld bent. Nee, ik bedoel zo'n woord dat in verschillende talen voorkomt, maar iets totaal anders betekent. Zo vroeg je dat Duitse vrouwtje zojuist of ze dom is, en zei vervolgens dat ze kon barsten.

Blog · 2 min lezen

Tassen, klapke's en sjansen

Een 'tasse' is een mok, een 'klapke' is een praatje en 'aan de toog' is aan de bar of toonbank. Een 'plan' is een plattegrond en met 'stappen' wordt wandelen bedoeld. Als een Vlaming gaat lopen, dan is dat rennen of hardlopen. Wat 'poepen' betekent mag je zelf opzoeken.

Het van oorsprong Oudfranse 'chance' betekent geluk. In het Engels wordt met 'chance' natuurlijk een kans bedoeld. In Nederland spreken we van 'sjans' als we een flirt hebben.

Vrolijke vrienden

Over 'laten barsten' gesproken, stel je voor: toen de PVV in november de Tweede Kamerverkiezingen won, besloot je dat Het Goede Doel gelijk heeft. Je liet alles achter en verhuisde naar Antwerpen. Nu drink je koffie uit een tas, doet een klapke aan de toog en moet iedere maandag aanhoren hoe je collega Thomas op de zetel heeft gepoept.

'Ge zit almaar binnen,' zegt Thomas plots. 'Ik heb een plan, we kunnen wat gaan stappen?'

Yes, denk je. ‘Leuk!' Je wil die charmeur weleens aan het werk zien.

Thomas tovert een plattegrond tevoorschijn en begint enthousiast een wandelroute uit te stippelen. 'Al in het Rubenshuis geweest?’

Na het werk drinken jullie samen een pintje op café. Het is druk, maar er waren nog precies twee barkrukken vrij.

Thomas knikt tevreden, 'We hebben wel chance.'

Verbaasd kijk je rond. 'Nu al? Met wie?'

Een sobere Kerstmis

Een van mijn favoriete valse vrienden is 'sober.' Sober komt van het Latijnse 'sobrius' en dat betekende zoiets als gematigd of verstandig. Vandaag de dag bedoelen we met sober dat we iets maar karig vinden. Niet uitbundig, niet feestelijk.

Het Engelse 'sober' betekent dat je niet onder invloed bent van alcohol of drugs. “I'm staying sober, driving in my car, driving home for Christmas,” had Chris Rea kunnen zingen. Beide talen zijn trouw gebleven aan de Latijnse betekenis, maar op een andere manier.

Oorsprong

Ieder jaar komen er nieuwe woorden bij en verdwijnen oude woorden in de vergetelheid, maar ook van bestaande woorden kan de uitspraak, grammatica of betekenis veranderen. Dat gaat niet supersnel en duurt soms honderden jaren. Valse vrienden – ook wel Faux amis of False friends genoemd – komen daarom vooral voor tussen talen met een historische relatie, zoals nabijheid, bezetting, handel of migratie. Een valse vriend verschilt daarmee van een leenwoord. Jeans (Engels), medaille (Italiaans) en shampoo (Indonesisch) zijn leenwoorden: we bedoelen er in beide talen hetzelfde mee.

Wát ga je doen?

De laatste jaren hoor ik ook hier steeds vaker dat iemand een avondje sober blijft. Dan zie ik voor me hoe diegene lethargisch op de bank hangt en tv kijkt. In een vaalgrijs huispak, kauwend op koude pizza van gisteren. En dan op tijd naar bed.